politiek, handelen & leiderschap

De huidige Amerikaanse verkiezingen vormen een extreem schouwspel van wat je de verwording van de politiek zou kunnen noemen. Bij de felle reacties op het voorstel van minister Schippers om mensen onder voorwaarden zelf te laten beslissen over hun levenseinde liggen – met de verkiezingen in het vooruitzicht – ook in Nederland sterke polarisatie, grote onverzoenlijkheid en persoonlijke aanvallen op de loer. Wat zou er aan de hand kunnen zijn en wat (voor leiderschap) is er nodig om (weer) menselijk te kunnen zijn?

Laten we eens Hannah Arendt raadplegen. Zij noemde zichzelf nadrukkelijk politiek denker. De politieke kant van het leven  was voor haar alles dat zich buiten de privéwereld afspeelde. In dat politieke leven, Vita Activa, wordt er gearbeid, gewerkt en gehandeld. Arbeiden is de menselijke activiteit die te maken heeft met de biologische processen van het lichaam, het (over)leven; werken is het maken van (gebruiks)voorwerpen; handelen is, zoals Arendt schrijft, de enige activiteit die direct tussen mensen plaatsvindt zonder tussenkomst van dingen of materie.
Handelen is iets beginnen, iets op gang brengen en daarna de gevolgen van dat beginnen ondergaan. Omdat we ons laten zien in dat handelen en omdat we altijd handelen in relatie met anderen die zich ook laten zien, is dat handelen een kwetsbare aangelegenheid. Daarbij heb je geen enkele zekerheid over hoe er op je handelen wordt gereageerd.
Nu zijn er, volgens Arendt, gelukkig twee mechanismen die ervoor kunnen zorgen dat de kwetsbaarheid van het praten en doen een stabiele bedding heeft: belofte en vergeving. De belofte dat je eerlijk zult zijn er goede bedoelingen op nahoudt en geen dubbele agenda voert. En vergeving als het ergens mis is gelopen; niets menselijks is ons mensen immers vreemd.
Verwording van politiek zou je kunnen zien als verlies van kwetsbaarheid omdat er geen belofte meer is en geen vergeving. De bodem onder het handelen is weggevallen. Wat er overblijft is 'werken', produceren van verhalen waarvan de waarheid niet meer relevant is, van beelden die niet meer ergens mee hoeven overeen te stemmen, van vergezichten die utopische of eschatologische kenmerken hebben.
Mensen zijn 'dingen' geworden die gebruikt worden voor de productie van die verhalen, beelden, vergezichten. 

Het zou fijn zijn als politici zich realiseren dat trouw zijn aan de belofte van eerlijkheid en kunnen vergeven geen 'watjes' van hen maken, maar dat beide onvermijdelijk noodzakelijk zijn voor hun betrouwbaarheid, om echt iets teweeg te kunnen brengen en niet te vergeten voor het voorbeeldig zijn van hun gedrag. 
​
En wat voor politici geldt, geldt ook voor leiders in organisaties. Arendt reduceerde politiek immers niet tot het handelen van politici; het ging haar om al het handelen in de 'buitenruimte'.
In ons leven, in ons werk hebben we onze eerlijkheid en vergevingsgezindheid zelf in de hand en kunnen we het leiderschap over ons leven en ons leiderschap in onze organisatie zelf bepalen. Gelukkig maar.